Mapowanie biopotencjału Polski
Przed Polską stoją ogromne możliwości jeśli chodzi o intensyfikację działalności bioprzemysłowej– zarówno na szczeblu poszczególnych regionów jak i całego kraju. Polska mogłaby stosować bardzo duże ilości biomasy (która do tej pory pozostaje niewykorzystana lub jest wykorzystywana w niedostatecznym stopniu) i biomasy resztkowej. Może ona zostać użyta do wytwarzania produktów i usług w bioprzemyśle. Rozciągłość równoleżnikowa Polski to około 700 km, zaś południkowa – ok. 650 km, co wiąże się z dużą różnorodnością form krajobrazowych: od piaszczystego wybrzeża Bałtyku na północy po łańcuchy górskie na południu; od trawiastych równin na zachodzie po zalesione wzgórza na wschodzie. Około 30% powierzchni kraju stanowią lasy, zaś ok. 60% to obszary rolnicze. Wyżej wymienione gałęzie polskiego przemysłu stanowią solidny fundament dla rozwoju bioprzemysłu. Obecność wielu międzynarodowych podmiotów w sektorach związanych z biotechnologią, a także dobrze zorganizowana infrastruktura wsparcia dla innowacji przyczyniają się do obecności istotnej czynników sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi bioprzemysłu. Pozycja Polski jako kraju innowacyjnego poprawia się, o czym świadczą wyniki osiągnięte w European Innovation Scoreboard 2022 – wskaźnik innowacyjności dla Polski rośnie szybciej niż średnia UE. Dobre wyniki osiągnięte od 2015 r. wynikają głównie z rosnącej innowacyjności w następujących kategoriach: innowatorzy (MŚP); finansowanie i wsparcie (wsparcie rządowe dla działań badawczo rozwojowych w firmach); oraz wykorzystanie technologii IT (przedsiębiorstwa prowadzące szkolenia ICT). Tematy związane z biogospodarką zajmują poczesne miejsce w polskiej „Strategii rozwoju kraju 2020” i „Mapie drogowej transformacji w stronę gospodarki obiegu zamkniętego”; oczekiwana jest też aktualizacja krajowej strategii biogospodarczej. Dane GUS wykazują, że branża rolno-spożywcza i leśnictwo wytwarzają ponad 3,7 mln ton odpadów rocznie. Kolejne 3,6 mln ton rocznie powstaje w przetwórstwie drewna i w łańcuchach wartości związanych z produkcją masy papierniczej i papieru. Już te wartości są znaczne, lecz łączna ilość biomasy resztkowej jest prawdopodobnie znacznie wyższa, gdyż podane liczby nie uwzględniają strumieni resztkowych, które są wykorzystywane w zastosowaniach o niskiej wartości. Odbiór segregowanej frakcji organicznej odpadów komunalnych (OFMSW) rośnie w ostatnim czasie, zaś w roku 2020 osiągnął on poziom 1,6 mln ton na rok. Frakcja OFMSW również stanowi ważny surowiec dla działalności bazującej na rozwiązaniach bio w Polsce. Pozycja Polski jako regionalnego ośrodka przemysłu farmaceutycznego i biotechnologicznego rośnie. W kraju rozwija się infrastruktura obejmującą klastry technologiczne, uczelnie, ośrodki badawcze i przemysł, posiadająca silne związki z resztą Europy i całym światem. Dostępne jest wsparcie dla uczelnianych spinoffów i startupów zajmujących się zaawansowaną technologią. Rośnie sieć parków technologicznych i inkubatorów.
W ostatnich latach w Polsce prowadzonych jest kilka finansowanych przez UE projektów badawczych w obszarze biotechnologii i wykorzystania biomasy jako surowca, w tym projekty realizowane w ramach Wspólnego Przedsięwzięcia na Rzecz Bioprzemysłu (Biobased Industries Joint Undertaking – BBI JU). Projekt demonstracyjny BIOMOTIVE otrzymał z BBI JU grant w wysokości 10,7 mln euro. Był to pierwszy tej wielkości projekt w ramach BBI JU, którego podmiotem wiodącym była firma z Polski – Selena Labs z Siechnic, która rozpoczęła ten projekt w czerwcu 2017 r., a ukończyła go w 2021 r. Pokazuje to, że w społeczności naukowej i przemysłowej istnieje zainteresowanie i zaangażowanie w tego typu biodziałania. Niniejszy raport z pewnością nie wyczerpuje tematu i może nie uwzględniać najnowszych danych statystycznych. Stanowi on aktualizację pierwszego projektu raportu, opublikowanego w 2018 r., który został opracowany przez BIC w drodze zbierania i analizowania dostępnych wówczas danych. Raport koncentruje się głównie na kwestii dostępnego surowca, a celem jest maksymalizacja jego dostępności. Znaczną pomoc w zakresie zbierania i analizy danych wykorzystanych w niniejszym raporcie otrzymaliśmy od polskiego przedstawiciela w Grupie Przedstawicieli Państw CBE JU. Następnym krokiem będzie udostepnienie raportu miejscowym aktorom. BIC pomoże im również stworzyć plany współpracy z miejscowym przemysłem i władzami w celu intensyfikacji tych działań w Polsce. Poniższe rozdziały opisują bieżącą bazę ekonomiczną Polski, potencjał dla bioprzemysłu, oraz przykłady działań w innych krajach Europy, w których uzyskano dużą wartość dodaną na bazie podobnych surowców. Dodatek zawiera tabele i wykresy odnoszące się do rozdziałów.