Unia Europejska dąży do bezpieczeństwa surowcowego, czego dowodem jest przyjęcie wspólnotowej polityki odnoszącej się do tzw. surowców krytycznych. Również w przypadku polskiej gospodarki dostęp do nich jest rzeczą konieczną.

Surowce krytyczne odgrywają kluczową rolę w gospodarce Unii Europejskiej, wspierając rozwój strategicznych sektorów przemysłowych, takich jak technologie cyfrowe, odnawialne źródła energii, lotnictwo, kosmonautyka i obronność. W związku z tym w kwietniu 2024 roku UE przyjęła akt w sprawie surowców krytycznych, którego celem jest zapewnienie państwom członkowskim dostępu do stabilnych i zrównoważonych dostaw tych materiałów. Jest to niezbędne do realizacji unijnych celów klimatycznych i cyfrowych do 2030 roku oraz utrzymania konkurencyjności gospodarki i bezpieczeństwa surowcowego.

Surowce te stanowią podstawę wielu gałęzi przemysłu i są nieodzowne m.in. w produkcji energii odnawialnej, sektorze cyfrowym oraz w przemyśle lotniczym i obronnym. Przykładowo, wolfram wykorzystywany jest w technologii wibracji w telefonach, lit, kobalt i nikiel w bateriach pojazdów elektrycznych, a bor w turbinach wiatrowych. Półprzewodniki bazują na krzemie metalicznym, natomiast magnez i skand znajdują zastosowanie w przemyśle lotniczym.

Największe zapotrzebowanie na metale wykazuje sektor motoryzacyjny, zwłaszcza produkcja samochodów elektrycznych. Ich wytworzenie wymaga średnio ponad 200 kg metali, co stanowi sześciokrotność zużycia w przypadku aut spalinowych. Najczęściej wykorzystywane są grafit (66 kg), miedź (53 kg), nikiel (40 kg) i magnez (25 kg). Równie duże zapotrzebowanie generuje produkcja sieci elektrycznych i paneli fotowoltaicznych.

Znaczącą rolę w dostawach surowców krytycznych odgrywają Chiny – kraj ten dostarcza ponad 40% materiałów wykorzystywanych w robotyce oraz produkcji dronów. Dodatkowo, Chiny odpowiadają za 58% światowej produkcji surowców strategicznych dla sektora obronnego. Unia Europejska posiada ograniczoną własną produkcję – jest największym dostawcą jedynie hafnu.

Z uwagi na wysokie uzależnienie od importu i koncentrację dostaw w nielicznych państwach, UE narażona jest na ryzyko zakłóceń dostaw surowców krytycznych. 97% magnezu importowane jest z Chin, podobnie jak metale ziem rzadkich używane w magnesach trwałych. Kobalt pochodzi głównie z Demokratycznej Republiki Konga (63%), jednak aż 60% jego rafinacji odbywa się w Chinach. Inne kluczowe surowce, takie jak baryt, bizmut, gal, german, grafit naturalny i wolfram, również w dużej mierze pochodzą z Chin. UE dysponuje własnymi zasobami niektórych surowców, np. węgla koksowego i miedzi w Polsce, arsenu w Belgii, hafnu we Francji, strontu w Hiszpanii i niklu w Finlandii. Jednak ich udział w całkowitym zapotrzebowaniu pozostaje niewielki.