Zagłada europejskiego przemysłu

Zamknięcie jednej z niemieckich hut aluminium, Rheinwerk w Neuss, w 2023 roku, stanowi symbol kryzysu, który dotyka cały przemysł wytwórczy w Europie. Przemiany energetyczne i wyzwania związane z ekologiczną transformacją wymuszają na firmach w całej Europie trudne decyzje: czy zainwestować w kosztowną transformację, która pozwoli im przetrwać w nowej rzeczywistości, czy po prostu zrezygnować z produkcji i przenieść działalność do tańszych lokalizacji na świecie?

Energie i konkurencja
Rheinwerk zakończył swoją działalność głównie z powodu wzrostu kosztów energii, które w 2022 roku po inwazji Rosji na Ukrainę wzrosły drastycznie. W przypadku produkcji aluminium, energia stanowi ogromną część kosztów, co sprawiło, że produkcja w Europie stała się nieopłacalna. Koszt produkcji jednej tony aluminium w Europie, wynoszący ponad 5000 euro, był dwukrotnie wyższy niż cena samego metalu na rynku światowym. Dodatkowo Europa zmaga się z ostrą konkurencją ze strony Chin, które potrafią produkować aluminium i inne metale w znacznie tańszy sposób, co jeszcze bardziej utrudnia sytuację europejskim hutom.

Ekologiczna transformacja jako wyzwanie
Zamknięcie Rheinwerk to tylko jeden z wielu przykładów na to, jak przemiany w kierunku zrównoważonego rozwoju mogą mieć negatywne konsekwencje dla tradycyjnych branż przemysłowych. Zielona transformacja wymaga ogromnych inwestycji w nowe technologie, które pozwolą na produkcję metali przy minimalnym zużyciu energii i mniejszych emisjach gazów cieplarnianych. Firmy muszą modernizować swoje fabryki, przechodzić na energię odnawialną, wykorzystywać materiały z recyklingu i opracować technologie do wychwytywania dwutlenku węgla. Koszty takich inwestycji są ogromne, a procesy produkcyjne, szczególnie w energochłonnych sektorach, takich jak stal, cement, aluminium czy chemikalia, wymagają czasu na wdrożenie.

Program Clean Industrial Deal
W odpowiedzi na te wyzwania Komisja Europejska opracowuje program Clean Industrial Deal, który ma na celu stymulowanie przemiany energetycznej i wspieranie branż przemysłowych w Europie. Program ten ma na celu obniżenie kosztów energii, co może pomóc w utrzymaniu konkurencyjności przemysłu, oraz stymulowanie inwestycji w technologie, które umożliwią transformację w kierunku zielonej gospodarki. Wśród proponowanych działań znajdują się unijne kontyngenty w celu zwiększenia popytu na produkty wytwarzane w sposób zrównoważony oraz modernizacja infrastruktury energetycznej.

Jednak pomimo tych działań, wciąż brakuje jasnych odpowiedzi na kluczowe pytania, takie jak: które sektory przemysłowe UE powinna wspierać, a którym pozwolić zniknąć? Z jednej strony, transformacja przemysłowa jest niezbędna dla osiągnięcia celów związanych z neutralnością węglową do 2050 roku, z drugiej jednak, niektóre branże mogą okazać się po prostu zbyt drogie i nieopłacalne do dalszego rozwoju na Starym Kontynencie.

Brak jednoznacznych decyzji
Decyzje o tym, które sektory przemysłu w Europie należy wspierać, nie są łatwe, ponieważ mają one wpływ nie tylko na gospodarkę, ale także na bezpieczeństwo i konkurencyjność Europy. Na przykład aluminium, którego produkcja jest kluczowa dla przemysłów związanych z energią odnawialną, w tym turbinami wiatrowymi i pojazdami elektrycznymi, może być uznane za strategiczny surowiec. UE włączyła aluminium do swojej listy surowców krytycznych, co oznacza, że bezpieczeństwo dostaw tego metalu ma kluczowe znaczenie nie tylko dla gospodarki, ale i dla obronności. W tym kontekście, decyzja o utrzymaniu produkcji aluminium w Europie jest nie tylko wyzwaniem ekonomicznym, ale i politycznym.

Kwestie polityczne i społeczne
Unia Europejska nie ma pełnej władzy, by podejmować jednoosobowe decyzje strategiczne. Polityka przemysłowa wymaga szerokiego konsensusu wśród państw członkowskich, a różnice w podejściu do transformacji ekologicznej w różnych krajach mogą utrudniać skuteczne działania. Niektóre kraje, które mają silny przemysł hutniczy, mogą być bardziej zainteresowane utrzymaniem tradycyjnych zakładów, podczas gdy inne mogą bardziej postawić na nowoczesne, ekologiczne technologie.

Nowe modele przemysłowe
W odpowiedzi na te wyzwania firmy takie jak Speira, właściciel Rheinwerk, zaczynają stawiać na recykling aluminium, co jest znacznie mniej energochłonne niż produkcja aluminium pierwotnego. W zakładzie Rheinwerk produkcja opiera się teraz głównie na przetapianiu zużytych puszek, co pozwala na zmniejszenie zużycia energii i ograniczenie emisji CO2. Przemiany te wprowadzają nowe modele gospodarki o obiegu zamkniętym, gdzie surowce są odzyskiwane i wykorzystywane wielokrotnie, zamiast być wydobywane z nowych zasobów. Tego typu inicjatywy stają się kluczowe w kontekście zielonej transformacji.

Ostateczny wybór Europy
Decyzje, które UE podejmie w najbliższych latach, będą miały kluczowe znaczenie dla przyszłości europejskiego przemysłu. Wybór, które branże wspierać, a które mogą odejść, nie jest tylko ekonomiczną kalkulacją. To także pytanie o przyszłość europejskiej suwerenności przemysłowej i jej zdolności do konkurowania z takimi potęgami gospodarczymi jak Chiny. Wybory te będą miały także długofalowy wpływ na zatrudnienie, innowacje technologiczne oraz stabilność polityczną w Europie.

W końcu, kluczowe będzie znalezienie równowagi pomiędzy ochroną środowiska a utrzymaniem konkurencyjności i autonomii Europy w kontekście globalnej gospodarki. Ekologiczna transformacja nie może odbywać się kosztem utraty fundamentów gospodarki, a polityki, które mają chronić klimat, muszą również zabezpieczać przyszłość gospodarczą regionu.